ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Η Τρίπολη, μετά τις επιδρομές και λεηλασίες των στρατευμάτων του Ιμπραήμ, ήταν μια απολύτως κατεστραμμένη πόλη. Ωστόσο, ως πόλη σύμβολο στον αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας αλλά και ως γεωγραφικό κέντρο της Πελοποννήσου, έτυχε του ενδιαφέροντος του πρώτου Κυβερνήτη στις αρχικές βασανιστικές προσπάθειες για την οργάνωση και λειτουργία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Με το ΙΘ΄ Ψήφισμα του Ιωάννη Καποδίστρια «περί του διοργανισμού των Δικαστηρίων» έγινε η σύσταση κάποιων – λίγων Δικαστηρίων της χώρας. Το έτος 1829 συστάθηκε και άρχισε να λειτουργεί το Δικαστήριό μας με τον τίτλο «Πρωτόκλητον του τμήματος Αρκαδίας». Από τότε και μέχρι σήμερα είναι συνεχής η λειτουργία του, αφού ακολούθως με το 38/5-11-1834 Βασιλικό Διάταγμα, με το οποίο ιδρύθηκαν δέκα (10) Πρωτοδικεία, τρία (3) Εμποροδικεία, δύο Εφετεία με έδρες την Τρίπολη και την Αθήνα και ο ΄Αρειος Πάγος με έδρα την Αθήνα, έλαβε τον τίτλο «Πρωτοδικείον Αρκαδίας που εδρεύει εις Τρίπολιν».
Το Πρωτοδικείο Τριπόλεως, μαζί με την Εισαγγελία, το Ειρηνοδικείο, το Πταισματοδικείο και τα γραφεία του Δικηγορικού Συλλόγου Τριπόλεως, είχαν την τύχη να στεγαστούν και λειτουργήσουν, από το έτος 1934, στο εντυπωσιακό και ιδιαίτερα ενδιαφέρον, αρχιτεκτονικά, ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟ. Βρίσκεται στο πλέον όμορφο σημείο της πόλης, που αποτελεί η Πλατεία ΄Αρεως και τα πάρκα που την περιβάλλουν. Η απόφαση για την κατασκευή του Μεγάρου ελήφθη το έτος 1911 επί Υπουργίας στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, της κυβέρνησης του Ελ. Βενιζέλου, του εξαίρετου νομομαθούς, καταγομένου από την Καρύταινα Αρκαδίας, Νικολάου Δημητρακόπουλου. Ξεκίνησε η κατασκευή του, λόγω όμως οικονομικής δυσπραγίας περατώθηκε μετά από είκοσι (20) χρόνια, έπειτα από συνεχείς προσπάθειες, παρεμβάσεις και αιτήματα ενός άλλου Αρκάδα πολιτικού, που είχε διατελέσει Υπουργός Δικαιοσύνης, του Θεοδώρου Τουρκοβασίλη. Είναι αυτός που τέλεσε τα εγκαίνια του Μεγάρου ως Υπουργός Παιδείας, πλέον, της κυβέρνησης Π. Τσαλδάρη. Είναι λιθόκτιστο διώροφο με υπόγειο, με ενδιαφέροντα νεοκλασικά αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία στις όψεις, καθώς και με αξιόλογο εσωτερικό διάκοσμο και έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο. Ιδιαίτερο μνημείο αποτελούν αίθουσες του υπογείου του, με χαραγμένες στους τοίχους παραστάσεις και μηνύματα κρατουμένων και μελλοθανάτων, αφού στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου, χρησιμοποιήθηκαν ως κρατητήρια.
Εκατέρωθεν της εισόδου του Δικαστικού Μεγάρου έχουν τοποθετηθεί επιβλητικοί ανδριάντες των γνωστών δικαστών, από την πολύκροτη Δίκη του έτους 1834 των Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και Δημητρίου Πλαπούτα, δηλ. του Γεωργίου Τερτσέτη και του Αναστασίου Πολυζωϊδη – εμβληματικών και διαχρονικών συμβόλων της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης από τις παρεμβάσεις της εκτελεστικής εξουσίας.
Από αναφορά της 11ης Μαΐου 1831 του εκκλήτου Δικαστηρίου Τριπόλεως προς την επί Δικαιοσύνης Γραμματεία, που ευχής έργο είναι να αποτελεί οδηγό για όλους όσοι εμπλέκονται με την απονομή της Δικαιοσύνης: «Πλήθος υποθέσεων επεσωρεύθησαν εις το δικαστήριον τούτο και καθ’ εκάστην ολονέν επισωρεύονται. Το δικαστήριον ενασχολείται ανενδότως εις αυτάς …. αδιακόπως από της ανατολής του ηλίου μέχρι δυσμών και μετ’ αυτήν την δύσιν εισέτι ικανάς ώρας εργάζεται ….». (ΓΑΚ, υπ. Δικαιοσύνης, 11 Μαΐου 1831).
(Το παραπάνω “Ιστορικό” συντάχθηκε από το Νικόλαο Δελφάκη, Δικηγόρο Δ.Σ. Τρίπολης)
Αρμοδιότητα
Το Πρωτοδικείο είναι το βασικό πρωτοβάθμιο πολιτικό δικαστήριο της χώρας. Σε αυτό δικάζονται σε πρώτο βαθμό οι ιδιωτικές διαφορές και υποθέσεις ανεξαρτήτως αξίας αντικειμένου της διαφοράς. Το Πρωτοδικείο διακρίνεται σε Μονομελές Πρωτοδικείο, το οποίο συγκροτείται από Πρόεδρο Πρωτοδικών ή Πρωτοδίκη, και σε Πολυμελές Πρωτοδικείο, το οποίο συγκροτείται από τρεις δικαστές, έναν Πρόεδρο Πρωτοδικών και δύο Πρωτοδίκες. Όλες οι αποφάσεις των Πρωτοδικείων υπόκεινται σε έφεση που εκδικάζεται από το Εφετείο, εκτός των αποφάσεων που έχουν εκδοθεί κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, οι οποίες είναι ανέκκλητες, δηλαδή δεν υπόκεινται σε έφεση. Πηγή: Βικιπαιδεία
Στη χωρική αρμοδιότητα του Πρωτοδικείου Τρίπολης, υπάγονται όλοι οι Δήμοι της Περιφερειακής Ενότητας Αρκαδίας.